С(Ц)ИЕСТА СО ЖАРКО ДАНИЛОСКИ: Иднината на медицината со CRISPR-технологијата

Околу генетските модификации, особено кога станува збор за генетски модифицираната храна, многу лесно се крева прашина во медиумите. Меѓутоа, кога преку истражувањата со интервенции во гените би се дошло до лек за некои болести од кои луѓето сè уште умираат или кога би се пронашол лек со кој би се ставило крај на кризата со КОВИД-19, веројатно сликата би се сменила и научниците што се занимаваат со тоа би станале некој вид суперѕвезди.  

Жарко Данилоски, кој докторирал молекуларна и клеточна биологија, а во моментов е постдокторанд на Универзитетот „Њујорк“, истражува во лабораторијата на професорот Невил Саџана, еден од изумителите на CRISPR-технологијата, која беше откриена во 2012 година, а за која годинава беше доделена Нобеловата награда во областа на биологијата. Тоа е технологија што овозможува „едитирање“ на гените од геномот и Жарко изминатиов период работел токму на откривање на гените „виновни“ за инфицирање на телото со коронавирусот SARS Cov-2. Тој беше гостин на последната С(ц)иеста, каде што во детали го објасни своето истражување.

С(Ц)ИЕСТА СО ХУСЕИН ХАДЕИБА: Неколку работи што треба да ги знаете за имунитетот и КОВИД-19

Хусеин Хадеиба, по потекло од Босна и Херцеговина, е истражувач на Универзитетот Стенфорд во областа на имунологијата, чиј фокус на интерес е како специјализираните клетки-гласници наречени дендрични клетки ја регулираат имунолошката реакција. На една од последните С(ц)иести како гостин тој се обиде на наједноставен можен начин да објасни како функционира имунитетот, што е тоа клеточен имунитет (или имунитет на Т-клетките) и што сè треба да знаеме за нив во контекст на борбата на едно тело и на целиот свет против коронавирусот.

 

Дискусијата беше на англиски јазик и текстот што произлезе од неа, ви го пренесуваме исто на англиски:

С(Ц)ИЕСТА СО НИКОЛА СТИКОВ И БРАНИМИР ЈОВАНОВИЌ: Компетитивно и/или колаборативно образование?

Дипломата е сила, дипломата е моќ. Или, знаењето беше сила и моќ? Кај нас со години наназад дипломата се форсира и многу повеќе се посакува од знаењето. Со години сведочејќи на стрмоглавото паѓање на образованието во провалијата на превртените вредности, на сите што добро знаеме каде точно треба да лежат силата и моќта – просто ни се плаче.

Но, бидејќи самооплакувањето не води никаде, време е да се засукаат ракавите и нешто да се направи за образованието. Затоа што тоа е основата на сè – и на квалитетот на живот, и на економијата, и на напредокот – и личен, и колективен.

На последната С(ц)иеста се разговараше токму на тема образование, при што гости беа Никола Стиков и Бранимир Јовановиќ, кои и покрај различните научни позадини како инженер и економист, ги претставија своите предлози за унапредување на македонското образование, од аспект на: паталци.

Во рамки на проектот „Големата слика“ на Фондацијата „Фридрих Еберт“ тие двајца заедно со Драган Тевдовски го подготвија текстот „Кон подобро образование и наука“, кој беше појдовна точка на дискусијата, во која се вклучија дваесетина македонски научници.  

Кон подобро образование и наука

На социјалните мрежи се шокираме што образованието ни е потпросечно, но во училишните клупи наместо натпревар бараме пат до лесна петка или десетка. Во науката објавуваме трудови во предаторски списанија, а потоа се жалиме дека ниеден македонски универзитет не може да се најде во топ 500 на Шангајската листа. Во работните огласи промовираме меритократија, ама кога треба да се вработи некој со побогато CV, на сцена стапуваат непотизмот и плутократијата. Од мали нозе ги заобиколуваме правилата на игра, па не е ни чудо што потоа се сопнуваме кога ќе истрчаме на терен.

С(Ц)ИЕСТА СО ХАРИС БАБАЧИЌ И НИКОЛА ПАНОВСКИ: Не смееме да се препуштиме на стихијата на КОВИД-19

Македонија жестоко го дочека есенскиот бран на КОВИД-19 епидемијата. Иако беше долго најавуван, сепак се чини дека многу луѓе не го сфатија сериозно. Меѓу нив се и оние што го најавуваа но не преземаа соодветни превентивни мерки, а и оние што ги слушаа најавите, но уште повеќе го слушаа внатрешниот глас што им велеше дека епидемијата заврши откако се олабавија во летните денови со релаксирани мерки.

И, додека трае домашното (а и светско) првенство во пинг-понг со префрлување на вината за бројките од вториот бран, на последната научна с(ц)иеста се разговараше за тоа: каде бевме, а каде сме сега со разбирањето на КОВИД-19; како се справува светот, а како ние со вториот бран; и што можеме да направиме поинаку и подобро?

Гости на дискусијата беа Харис Бабачиќ, докторанд на Институтот Каролинска во Стокхолм, и Никола Пановски, специјалист по медицинска микробиологија и професор на Медицинскиот факултет на УКИМ.

С(Ц)ИЕСТА СО ХЕДЕР ЏОЗЕФ

Научното издаваштво се има покажано како изненадувачки отпорно во времињата на криза, но тешко е да се предвиди како ќе изгледа во светот по коронакризата. Дали научните публикации ќе бидат подостапни? Дали целиот издавачки процес ќе стане потранспарентен? 

За да ги одговори овие прашања, Канадската платформа за отворена невронаука (CONP) организираше дискусија на темата со Хедер Џозеф, извршна директорка на SPARC (Scholarly Publishing and Academic Resources Coalition).

Текстот со главните поенти од дискусијата можете да го прочитате на веб-страницата на CONP: https://conp.ca/can-covid-19-change-the-publishing-industry/ 

С(Ц)ИЕСТА СО ПАНЧЕ НАУМОВ: Лабораторија „паметно“ инспирирана од природата

Кои ви се најфасцинантните карактеристики на живите суштества? Одењето на гуштерите по ѕид со неверојатна брзина? Секавичното затворање на месојадните растенија кои ги уловуваат инсектите штом ќе стапнат на нив? Менувањето на бојата на камелеонот со цел да се претопи во околината и да остане незабележан? Замислете сега материјали создадени во лабораторија кои ќе се однесуваат исто така. За поголемиот дел од нас ова останува само во фантазијата, меѓутоа постојат луѓе, научници, кои се посветени и професионално работат за тоа да стане реалност.

Д-р Панче Наумов е професор на Универзитетот Њујорк, огранок во Абу Даби, и истражувач од областа на науката на материјалите, кој води своја лабораторија во рамки на универзитетот. Откако дипломирал хемија на УКИМ, па докторирал на Институтот за Технологија во Токио и работел на Универзитетите во Осака и Кјото, веќе девет години е стациониран во Обединетите Арапски Емирати, каде што оваа година ја добил и почесната „златна виза“, која тамошната влада ја доделува како специјален статус на истакнати научници, уметници, бизнисмени и други професионалци, кои на некој начин придонеле за државата. Воедно тој е и член на Академијата на науките на ОАЕ и еден од нејзините основачи.