С(Ц)ИЕСТА СО ЖАРКО ДАНИЛОСКИ: Иднината на медицината со CRISPR-технологијата

Околу генетските модификации, особено кога станува збор за генетски модифицираната храна, многу лесно се крева прашина во медиумите. Меѓутоа, кога преку истражувањата со интервенции во гените би се дошло до лек за некои болести од кои луѓето сè уште умираат или кога би се пронашол лек со кој би се ставило крај на кризата со КОВИД-19, веројатно сликата би се сменила и научниците што се занимаваат со тоа би станале некој вид суперѕвезди.  

Жарко Данилоски, кој докторирал молекуларна и клеточна биологија, а во моментов е постдокторанд на Универзитетот „Њујорк“, истражува во лабораторијата на професорот Невил Саџана, еден од изумителите на CRISPR-технологијата, која беше откриена во 2012 година, а за која годинава беше доделена Нобеловата награда во областа на биологијата. Тоа е технологија што овозможува „едитирање“ на гените од геномот и Жарко изминатиов период работел токму на откривање на гените „виновни“ за инфицирање на телото со коронавирусот SARS Cov-2. Тој беше гостин на последната С(ц)иеста, каде што во детали го објасни своето истражување.

С(Ц)ИЕСТА СО ХУСЕИН ХАДЕИБА: Неколку работи што треба да ги знаете за имунитетот и КОВИД-19

Хусеин Хадеиба, по потекло од Босна и Херцеговина, е истражувач на Универзитетот Стенфорд во областа на имунологијата, чиј фокус на интерес е како специјализираните клетки-гласници наречени дендрични клетки ја регулираат имунолошката реакција. На една од последните С(ц)иести како гостин тој се обиде на наједноставен можен начин да објасни како функционира имунитетот, што е тоа клеточен имунитет (или имунитет на Т-клетките) и што сè треба да знаеме за нив во контекст на борбата на едно тело и на целиот свет против коронавирусот.

 

Дискусијата беше на англиски јазик и текстот што произлезе од неа, ви го пренесуваме исто на англиски:

С(Ц)ИЕСТА СО НИКОЛА СТИКОВ И БРАНИМИР ЈОВАНОВИЌ: Компетитивно и/или колаборативно образование?

Дипломата е сила, дипломата е моќ. Или, знаењето беше сила и моќ? Кај нас со години наназад дипломата се форсира и многу повеќе се посакува од знаењето. Со години сведочејќи на стрмоглавото паѓање на образованието во провалијата на превртените вредности, на сите што добро знаеме каде точно треба да лежат силата и моќта – просто ни се плаче.

Но, бидејќи самооплакувањето не води никаде, време е да се засукаат ракавите и нешто да се направи за образованието. Затоа што тоа е основата на сè – и на квалитетот на живот, и на економијата, и на напредокот – и личен, и колективен.

На последната С(ц)иеста се разговараше токму на тема образование, при што гости беа Никола Стиков и Бранимир Јовановиќ, кои и покрај различните научни позадини како инженер и економист, ги претставија своите предлози за унапредување на македонското образование, од аспект на: паталци.

Во рамки на проектот „Големата слика“ на Фондацијата „Фридрих Еберт“ тие двајца заедно со Драган Тевдовски го подготвија текстот „Кон подобро образование и наука“, кој беше појдовна точка на дискусијата, во која се вклучија дваесетина македонски научници.  

Кон подобро образование и наука

На социјалните мрежи се шокираме што образованието ни е потпросечно, но во училишните клупи наместо натпревар бараме пат до лесна петка или десетка. Во науката објавуваме трудови во предаторски списанија, а потоа се жалиме дека ниеден македонски универзитет не може да се најде во топ 500 на Шангајската листа. Во работните огласи промовираме меритократија, ама кога треба да се вработи некој со побогато CV, на сцена стапуваат непотизмот и плутократијата. Од мали нозе ги заобиколуваме правилата на игра, па не е ни чудо што потоа се сопнуваме кога ќе истрчаме на терен.

С(Ц)ИЕСТА СО ХАРИС БАБАЧИЌ И НИКОЛА ПАНОВСКИ: Не смееме да се препуштиме на стихијата на КОВИД-19

Македонија жестоко го дочека есенскиот бран на КОВИД-19 епидемијата. Иако беше долго најавуван, сепак се чини дека многу луѓе не го сфатија сериозно. Меѓу нив се и оние што го најавуваа но не преземаа соодветни превентивни мерки, а и оние што ги слушаа најавите, но уште повеќе го слушаа внатрешниот глас што им велеше дека епидемијата заврши откако се олабавија во летните денови со релаксирани мерки.

И, додека трае домашното (а и светско) првенство во пинг-понг со префрлување на вината за бројките од вториот бран, на последната научна с(ц)иеста се разговараше за тоа: каде бевме, а каде сме сега со разбирањето на КОВИД-19; како се справува светот, а како ние со вториот бран; и што можеме да направиме поинаку и подобро?

Гости на дискусијата беа Харис Бабачиќ, докторанд на Институтот Каролинска во Стокхолм, и Никола Пановски, специјалист по медицинска микробиологија и професор на Медицинскиот факултет на УКИМ.

С(Ц)ИЕСТА СО ХЕДЕР ЏОЗЕФ

Научното издаваштво се има покажано како изненадувачки отпорно во времињата на криза, но тешко е да се предвиди како ќе изгледа во светот по коронакризата. Дали научните публикации ќе бидат подостапни? Дали целиот издавачки процес ќе стане потранспарентен? 

За да ги одговори овие прашања, Канадската платформа за отворена невронаука (CONP) организираше дискусија на темата со Хедер Џозеф, извршна директорка на SPARC (Scholarly Publishing and Academic Resources Coalition).

Текстот со главните поенти од дискусијата можете да го прочитате на веб-страницата на CONP: https://conp.ca/can-covid-19-change-the-publishing-industry/ 

С(Ц)ИЕСТА СО ПАНЧЕ НАУМОВ: Лабораторија „паметно“ инспирирана од природата

Кои ви се најфасцинантните карактеристики на живите суштества? Одењето на гуштерите по ѕид со неверојатна брзина? Секавичното затворање на месојадните растенија кои ги уловуваат инсектите штом ќе стапнат на нив? Менувањето на бојата на камелеонот со цел да се претопи во околината и да остане незабележан? Замислете сега материјали создадени во лабораторија кои ќе се однесуваат исто така. За поголемиот дел од нас ова останува само во фантазијата, меѓутоа постојат луѓе, научници, кои се посветени и професионално работат за тоа да стане реалност.

Д-р Панче Наумов е професор на Универзитетот Њујорк, огранок во Абу Даби, и истражувач од областа на науката на материјалите, кој води своја лабораторија во рамки на универзитетот. Откако дипломирал хемија на УКИМ, па докторирал на Институтот за Технологија во Токио и работел на Универзитетите во Осака и Кјото, веќе девет години е стациониран во Обединетите Арапски Емирати, каде што оваа година ја добил и почесната „златна виза“, која тамошната влада ја доделува како специјален статус на истакнати научници, уметници, бизнисмени и други професионалци, кои на некој начин придонеле за државата. Воедно тој е и член на Академијата на науките на ОАЕ и еден од нејзините основачи.

С(Ц)ИЕСТА СО КОСТАДИН ГРАМАТИКОВ: Авиоиндустријата годинава лета во рикверц

Кој високо лета, ниско паѓа, а сè што лета не се јаде. Летни од среќа, ама немој и да леташ со паметот. Сепак, кој високо лета, далеку гледа. Малиов летачки вовед со поговорки кои се оставштина од памтивек, покажува дека нашиот народ отсекогаш размислувал за летањето. За жал, за поголемиот дел од населението, летањето беше само мисловна именка сè до влегувањето на „Визер“ на македонските аеродроми. За среќа, пак, токму тука се крие интересна приказна за еден наш човек кому може да му се припише дел од заслугата за доаѓањето на „Визер“ во Македонија и нашето разлетување.

Станува збор за Костадин (Дино) Граматиков. Иако има завршено маркетинг на Економскиот факултет во Скопје, а подоцна и магистерски по извршна бизнис-администрација (Executive MBA) на Женевскиот универзитет, од средината на 90-те па сè до заминувањето од Македонија, работи на полето на аналитиката и електронските комуникации. Од 2007 до 2015 година работи во „Визер“ и таму е токму во времето кога Македонија почнува преговори со оваа нискобуџетна авиокомпанија да почне да лета од Скопје. Дино моментално работи во „Инмарсат“, водечка компанија во светот за сателитска комуникација. Допирна точка со авиоиндустријата му е ви-фи интернетот во авионите и сè уште ја следи авиоиндустријата, каде што, како што кажува и самиот, го имал најинтересното работно место во животот: работел на отворање и развој на пазари на „Визер“ во ЈИЕ, го дизајнирал системот на цени и ги контролирал цените на над 20.000 летови во исто време.

С(Ц)ИЕСТА СО ФИЛИП ИЛИЕВСКИ: За здраворазумските работи

Да се има здрав разум, да се задржи здравиот разум, да се користи здравиот разум... зборови кои постојано ќе ги слушнете околу вас и кои ги земате здраво за готово, затоа што за еден хомо сапиенс логично е да има здрав разум и да го користи. Но, дали е здраворазумно да се смета дека некого можете да го научите на здрав разум? Што ако тој некој е две генерации постар од вас, или е од другиот крај на светот, или живее на Северниот пол? А што ако тоа не е некој, туку е нешто. На пример, машина? Можете ли машина да научите на здрав разум?

Филип Илиевски, научен истражувач во Институтот за информациски науки на Универзитетот на Јужна Калифорнија, се занимава токму со тоа. Минатата година докторирал на Универзитетот Врије во Амстердам во полето на вештачка интелигенција (ВИ), а сега негов примарен интерес е учењето на здравиот разум кај машините и употребата на екстерно знаење од страна на машините за разбирање текст. Тој беше гостин на последната научна дискусија, каде што се разговараше за ВИ и здраворазумските работи.

TM - Ивица Димитријевиќ и Мартин Иванов (2020)

TM #1: Филип полека ги губи луѓето околу себе. Некои гинат во сообраќајка. Некои заминуваат од Македонија и се претвараат во иселенички клишеа. Некои му мрчат и кога треба и кога не треба. Можеби е време и тој да замине кај неговите ТМ...

TM #2: Што би направиле Македонци ако пред себе го имаат најгенијалниот ум на денешницата, ум што сфатил дека времето кога-тогаш ќе умре, а и дека кругот е прилично тркалезен? Веројатно би го натерале да исчезне со неговата TM.

TM #3: Што би направил Македонец ако му се даде шанса да им се освети на оние кои 30 години му се смеат у фаца? Веројатно би им посакал да го преживуваат истиот пекол на рипит и би ги отерал сите у ТМ!

С(Ц)ИЕСТА СО КОНСТАНЦ АКЕРМАН-БОСТРЕМ: Игра на јазични тронови

Дискриминацијата има многу лица: национална, верска, расна, полова, социјална, сексуална, политичка... и јазична. Иако последна наведена, јазичната дискриминација си живее испреплетено со останатите и ја чувствуваме подеднакво тешко. Уште од мали нозе, кога ќе сме отиделе на гости во некое поблиско или подалечно место каде што се зборува на друг дијалект, па ќе сме се нашле меѓу група деца на кои тоа што го зборуваме им е чудно, смешно или глупаво – некако немало да ни дојде баш најарно на душата. И денес, кога од сите страни на медиумите наслушнуваме по некое делче од истата песна дека нашиот национален јазик треба да престанеме да го именуваме онака како што сме го викале целиот живот за да можеме да зачекориме во некоја замислена подобра иднина, тоа што нè боцка внатре сфаќаме дека не отапува така лесно.

Констанц Акерман-Бострем е постдокторантка на Универзитетот Упсала во Шведска. Зборува пет јазици и истражува во полето на социолингвистиката, односно се интересира за тоа како се идентификуваме преку јазикот и како ги идентификуваме и ги позиционираме луѓето врз основа на јазикот што го зборуваат и начинот на кој го зборуваат (акцентот, дијалектот). Денес таа го проучува стариот угро-фински јазик манкили, јазик кој е пред исчезнување бидејќи од 60-те години наваму родителите престанале да ги учат своите деца да го зборуваат.

С(Ц)ИЕСТА СО РАЈАН МЕРКЛИ

На редовните научни дискусии, на кои досега имаа гостувано многу научници, во јули гостуваше едно големо меѓународно име. Станува збор за Рајан Меркли, еден од првите луѓе на Фондацијата „Викимедија“, во чии рамки влегува и хостирањето на „Википедија“. Меркли моментално е на позицијата Менаџер за персонал во Фондацијата со седиште во САД. Целта на оваа непрофитна фондација е да развива и одржува содржини отворени за јавноста и проекти базирани на Википедија, а и да ја направи бесплатно достапна за јавноста целосната содржина на овие проекти. Претходно Меркли има работено и во „Мозила“ и „Криејтив комонс“.

Од крајот на 2019 година наваму, еден од главните предизвици на Вики е т.н. инфодемија поврзана со пандемијата на коронавирусот и дезинформациите што се шират за вирусот. Една од надлежностите на Меркли во „Викимедија“ е делот за дезинформации, тема што ја проучувал и во Центарот Беркман на Харвард.

Продолжението на текстот за разговорот можете да го прочитате на англиски на Канадската платформа за отворена невронаука: https://conp.ca/a-conversation-with-ryan-merkley/

С(Ц)ИЕСТА СО АЛЕКСАНДАР ЈОСИФОСКИ И ДИВУХО ТШИКОВХИ: Среќни се оние што не биле во Африка...

Дивухо Тшиковхи

Слонови, сафари, савани... Пирамиди, сфинги, фараони... Килиманџаро, Серенгети, Викториини Водопади, Нил... Но и глад, болести и беда. Мета на колонизатори, робовладетели и разни други експлоататори. Сликата за Африка низ историјата има толку многу нијанси одејќи од убаво кон грдо колку што има денови од појавата на хомо еректус на нејзината територија. Континент на спротивности, но пред сè, континент на различности, кој до ден-денес испраќа тивок повик секој да го доживее и да ја открие својата слика за него. Слика што веројатно е скриена некаде помеѓу романтизацијата и стереотипизацијата низ филмовите и популарната култура.

НА КАНТАР СО ДАНИЕЛ СМИЛКОВ: Една слика – илјада кодови

Саат и пол група научници зборуваат за машинско учење, вештачка интелигенција, визуализација на податоци, невронски мрежи... Ако сте упатени, ќе ви биде интересно и ќе сакате да го впиете секој збор. Ако се занимавате со нешто што нема допирни точки со темиве, како на пример со некоја уметност, може да се изгубите во преводот. Но, исто така, кога ќе слушнете дека постојат алатки кои можат да пишуваат поезија, да раскажуваат приказни па дури и да пародираат стилови речиси до совршенство, темата ќе ве освои и може да се инспирирате да направите (или да напишете) нешто што немало шанси да ви падне на памет без тој муабет.

Со други зборови, темата од последната научна дискусија, визуализација на податоци во машинското учење е само за посветените и за тие со отворени умови. Гостин на дискусијата беше Даниел Смилков, наш човек кој работи како тим лидер на проектот TensorFlow.js во „Гугл“.

НА КАНТАР СО ИЛИЈА ДУКОВСКИ: Неверојатна е одбивноста кон веројатноста

Илија Дуковски е сестран човек. Доктор на науки по физика (computational physics), денес работи во полето на квантитативната биологија на Универзитетот во Бостон. Во слободно време набљудува и фотографира птици, придонесува за популаризација на науката во нашата средина пишувајќи статии на македонски јазик на „Наука за сите“, ја крева свеста на јавноста за сериозноста на КОВИД-19 споделувајќи го личното искуство на заболување и лечење и... објаснува како се телепортираат мачки.

Телепортација на мачка (објаснета од Илија Дуковски)

Сите знаеме што е телепортација од научно-фантастичните филмови, но ретка е можноста научник од полето да се обиде да ви го објасни тоа со „прости зборови“. Подолу е објаснувањето на Илија Дуковски, споделено за време на една неодамнешна научна дискусија:

НА КАНТАР СО МЕНHАН СЕЛИМИ: Безжичните меш мрежи го менуваат изгледот на светот

Замислете дека процесот на гласање на државно ниво е префрлен на интернет. И замислете дека се организира референдум во одреден дел од државата, а на државата ставот на мнозинството не ѝ одговара, па решава да ја искористи својата моќ и го оневозможува пристапот на луѓето од тој регион до веб-страницата за гласање. Не е ова сценарио излезено од „Black mirror“ – ова навистина се има случено.  

Меннан Селими е доктор по компјутерски науки, кој по 10-годишната научнo-истражувачка одисеја низ Европа, пред една година се враќа во Македонија, каде што на Универзитетот на Југоисточна Европа основа своја истражувачка група. Меннан имал научни престои во Италија, Шпанија, Германија и Британија. Посебна насока на неговиот кариерен развој му дал престојот во Каталонија, каде што истражувањето му било фокусирано на она што го имале направено Каталонците, а што им послужило како своевиден отпор кон шпанската влада и како средство за во 2017 година да го реализираат референдумот за независност и покрај тоа што им се случило сценариото од погоре. А тоа се бесплатните безжични меш мрежи за интернет. 

На последната онлајн-дискусија Меннан ни зборуваше токму за тоа. Во продолжение е неговата приказна.

НА КАНТАР СО МАРИНА МАТЕСКА И КИКО МАРКОВСКИ: „Лице в лице“ со КОВИД-кризата

„Дај му на човека риба и ќе го нахраниш за еден ден. Научи го да лови и ќе го нахраниш за цел живот“ – вака вели познатата кинеска поговорка, со која лесно може да се дефинира поривот за развивање на социјални претпријатија за работна интеграција. Порив кој го имала Марина Матеска, која долги години како дел од Црвен крст работела во социјално-хуманитарната дејност и за која социјалните претпријатија се движечка сила и верба дека можеме да создадеме подобри услови за ранливите групи граѓани во нашето општество.

Денес Марина е координатор на Националната мрежа за социјални претпријатија (sen.mk) и е одговорна за програмата за социјална инклузија во „Паблик“, асоцијација за истражување, комуникација и развој, која, меѓу другото, го издава и списанието „Лице в лице“. На онлајн-дискусијата во средата Марина ни гостуваше заедно со Кристијан Марковски (нагалено Кико), продавач на „Лице в лице“. Темите што ги отворивме беа поврзани токму со социјалното претприемништво и предизвиците со кои се соочува екипата на „Лице в лице“ сред кризата со КОВИД-19.

НА КАНТАР СО САМИ МЕХМЕТИ: Предаторското издаваштво наголемо граба

Да се биде универзитетски професор кај нас е престиж. Конкуренцијата за овие научно-образовни позиции од година во година станува сè поголема, особено со порастот на бројот на луѓето што дипломираат, магистрираат, докторираат... А квалитетот и квантитетот не се баш пријателчиња што одат рака под рака, па мерењето на научната компетенција на универзитетските професори како основа за нивно напредување, во најголема мера се сведува на објавување на нивните трудови во реномирани научни списанија и конференции.

Ако професорите почнат да ви зборуваат за студентите, ќе ви кажат дека ги има секакви: и такви кои учат за да научат но понекогаш знаат да потфрлат, и такви кои учат колку за да положат, па кои препишуваат, па кои фаќаат врски... Интересното е што кога станува збор за борбата на професорите за собирање бодови од објавувањето на своите научни трудови за напредување во универзитетската кариера – сликата не е многу поразлична.

Сами Мехмети, доцент на Правниот факултет при Универзитетот на Југоисточна Европа во Тетово, (познат како Штулов универзитет) пред повеќе од две години почнал да се занимава со оваа проблематика за една конференција и тоа ја предодредило неговата денешна „детективска“ улога на откривач на валидноста на научните трудови на неговите колеги на универзитетот. Сами беше гостин на последната онлајн-дискусија, па ви ги пренесуваме во прво лице неговите размислувања за улогата на предаторското издаваштво во македонската наука.

НАУКА ЗА ДЕЦА НА КАНТАР: „Се учи теле, а не вол!“

На колкумина од нас им се крева коса на глава кога ќе се спомне македонското образование? Колку многу родители, наставници и деца се фрустрираат од системот и не успеваат да најдат решение за проблемите на кои наидуваат? И додека јавните дебати во врска со образованието главно се фокусирани на вперување прсти и барање виновници, постојат луѓе што пливаат спротиводно. За полесна пловидба изградиле и брод – помагало во наставната програма каде што ги покануваат да се качат и наставниците, и децата, и родителите.

Станува збор за веб-страницата naukazadeca.mk (НЗД), инспирирана од naukazasite.mk (НЗС) и создадена по иницијатива на Драгана и Никола Стикови за да се пополни дупката што ја направи КОВИД кризата во наставните програми. Во „Наука за деца“ се вклучени многу луѓе – научници, наставници, лектори, монтажери, програмери, координатори и две организации: продуцентската куќа „Охо“, благодарение на која содржините на НЗД стигнаа и во „ТВ Училница“ на МРТВ и „Диг-Ед“, здружение на граѓани во коешто членуваат наставници и професори кои се заложуваат за внесување иновации во образованието и користење на технологијата во едукативни цели.

Сепак, главни креатори на содржините на НЗД се трите сестри Бојана, Менка и Марија Стојанови. Бојана е доктор на науки по биологија, Менка по физика, а Марија по компјутерски науки и иако веројатно во животот не ни помислувале дека некогаш ќе работат заедно, со оглед на нивните различни полиња на интерес и оддалечени места на живеење (Острава, Лондон и Лион), оваа иницијатива го направила токму тоа. Со нивната вродена кавадаречка ведрина и детска шегобијност, на последната дискусија во средата тие го објаснија концептот на НЗД и повикаа на вклучување во оваа алтруистичка иницијатива.

НА КАНТАР СО ТАЊА ПАВЛЕСКА: Довербата е ризик што сите го прифаќаме

Си го запознаваш идолот од Твитер и сфаќаш дека човекот во живо не можеш да го под-не-сеш. Финиот братучед со кого имаш израснато, пак, упорно не го препознаваш во агресивните статуси и пцовки што ти излегуваат на ѕид на Фејсбук. И се прашуваш може ли во нешто да се верува денес на интернет. А тебе? Може ли да ти се верува тебе на интернет? Каква е твојата интернет персона и колку се разликува од сликата што се трудиш да ја одржуваш за себе во офлајн светот?

Сите овие прашања на довербата, пласирањето (дез)информации и (само)цензурата во контекст на животот онлајн и животот офлајн, беа отворени на онлајн-дискусијата минатата среда, во која гостуваше 2 во 1: Тања Павлеска, истражувач на Институтот „Јозеф Стефан“ во Љубљана и @Azhdaja од Твитер. Ви ги пренесуваме нејзините размислувања, поттикнати од прашањата на учесниците во дискусијата, а добиени колку од нејзините истражувања на темата, толку и од личното искуство како популарна личност на социјалните медиуми.

НА КАНТАР: Да ја следиме и предвидуваме кризата со „Трекер.мк“

Словенија денес има околу 60 активни случаи на КОВИД-19. Ние, со денови наназад, добиваме по повеќе од сто нови случаи на ден. Голема улога во справувањето со кризата во Словенија одиграла веб-платформата „Следилник“ (www.covid-19.sledilnik.org), на којашто во реално време можат да се следат основните податоци поврзани со епидемијата, но којашто исто така нуди и модели за предвидување на текот на болеста. 

Во креирањето и одржувањето на платформата учествувале и македонски инженери и тие сега ентузијастички ја адаптираат платформата на македонски и ја полнат со податоци. Од оваа недела објавена е и бета верзијата, достапна на treker.mk. Со тоа, на нашите стручни лица и носители на одлуки на едно место ќе им бидат достапни сите податоци и предвидувања, што ќе им даде појасна слика за болеста и ќе им овозможи попрецизно осмислување на идните мерки за справување со неа. Истовремено, платформата на јавноста ќе ѝ овозможи полесно информирање и следење на состојбата преку поедноставените визуелизации. Но, за да можеме максимално да ја искористиме платформата во борбата со епидемијата кај нас, неопходна е соработка со нашите институции и стручните лица.

На неодамнешната дискусија организирана во соработка со „Наука за сите“ се разговараше токму на оваа тема, при што гости беа инженерот Владимир Нешковиќ-Кесма, Љупчо Тодоровски, професор на Универзитетот во Љубљана и Никола Симиџиевски, постдокторант на „Кембриџ“.

НА КАНТАР СО БЛАЖЕ АРИЗАНОВ: 8 (за)белешки за Индија

Името Блаже Аризанов сигурно некогаш има стигнато до вас. Голема е веројатноста и да сте го виделе неговиот лик (на пример, на корицата од неговата книга „Белиот трофеј“) или да сте чуле за неговиот бизнис „Стеј анкл“ (Stay Uncle), кој успешно се спротистави на табуто за престој на вљубени парови во хотели во втората најголема земја во светот, Индија. Оваа земја, која јасно се гледа дека му е при срце на Блаже и дека особено го боли тоа што денес ѝ се случува, беше тема на муабет на последната онлајн-дискусија во средата, каде што Блаже се појави како прв самостоен гостин-ненаучник, но кој со своето познавање на состојбите и луцидноста, успеа да ја претвори дискусијата во една од најинтересните и да нè научи многу за Индија. Ви претставуваме осум аспекти на Индија, видени низ очите на Блаже.

НА КАНТАР: Лекот за КОВИД-19 и отворената наука

Јадете лук, правете гаргара со оцет и сода бикарбона додека стоите на една нога! Додека се чудиме и смееме на ваквиот „медицински фолклор“ за лек против коронавирусот, желно ја очекуваме првата нелажна вест дека човештвото е на трагата на реална терапија за КОВИД-19. Како заедница која сака да придонесе за научно проникнување во проблемите со кои живееме и да го осветли патот кој води кон нивно разрешување, во една од онлајн-дискусиите на „Наука за сите“ со меѓународни експерти се разговараше на тема: отворената наука за време на кризата со КОВИД-19 и индустријата за производство на лекови.

Модератори на дискусијата во која учествуваа триесетина луѓе беа Никола Стиков и Рејчел Хардинг, a нивни соговорници Ричард Голд, експерт за интелектуална сопственост во областа на медицината од Универзитетот „Мек Гил“ и Дилан Роскамс-Идрис од Институтот за отворена наука во Монтреал. Повод за дискусијата беше текстот на Ричард Голд објавен во списанието „Форчн“ за ситуацијата во која се наоѓа развојот на лекови во моментов.

Текстот од дискусијата излезе на англиски јазик, на Канадската платформа за отворена невронаука:
https://conp.ca/open-science-in-the-age-of-covid-19/

I Lost my Body - Jérémy Clapin (2019)

Како што почна карантинов, на прсти се бројат филмовите што сум ги почнал, а на дланки се бројат оние што сум ги завршил. Еден од нив е токму филм за една дланка, и ако можете да го голтнете фактот што дланката крвава и осамена се шета низ Париз барајќи си го сопственикот, тогаш ова може да биде едно од најубавите искуства што 2020 ви ги подарила.

НА КАНТАР СО ОРДАН ЧУКАЛИЕВ: Стануваме сè позависни од увозот на храна

Храна. Ја јадеме секој ден, минимум по трипати и најчесто ја земаме здраво за готово, без да размислуваме што сè е потребно за да се најде во нашите чинии. Но, во периоди на криза, како оваа со КОВИД-19, почнува да нè јаде црвот на сомнежот дали како земја сме способни да се прехраниме ако останеме изолирани. И мислите сè почесто си ги фаќаме како ни одат кон садење мали градини во големите дворови, кои за повеќето од нас што живееме во станови се само пуста желба и илузија дека би можеле да си обезбедиме сигурност во некоја несигурна иднина.

Таквите прашања што ´ртеле периодов и кај членовите на „Наука за сите“ минатата среда имаа можност да добијат одговор. На редовната онлајн-дискусија, гостин беше професорот Ордан Чукалиев, кој предава наводнување на Факултетот за земјоделски науки и храна, а се занимава со сè што е поврзано со водата, земјоделството, почвата и животната средина. Ова се неговите размислувања за земјоделството за време на кризата и одговорите на прашањата од учесниците во дискусијата, пренесени во прво лице, за да ви го доловиме чувството дека го слушате додека читате.

(НЕ)ФОРМАЛНОТО ОБРАЗОВАНИЕ НА КАНТАР: Мост меѓу дипломата и посакуваната кариера

Здравата економија не може без силен бизнис-сектор, а тој пак не може без квалитетно образовани кадри. За високото образование се задолжени универзитетите, но со оглед на големото разидување на понудата на кадри и побарувачката на професии од страна на организациите на нашиот пазар, во игра влегуваат неформалните академии, кои во последните години се особено активни и атрактивни со своите програми за преквалификација за ИТ-професии.

Колку образованието, реално, е во функција на општествените потреби – ова беше рамковната тема на минатата онлајн-дискусија на членовите на „Наука за сите“ на Зум, каде што гости-панелисти беа: Драган Атанасов, генерален секретар на Сојузот за младинска работа, Димитар Силјановски, основач и главен извршен директор на ИТ-компанијата „Интертек“ и Александар Чамински, главен стратегиски директор на едукативната платформа „Бреинстер“.

НА КАНТАР СО ПЕТАР ПОПОВСКИ: Во научните трудови најважни се идејата и интелектуалниот скок

Да се биде научник значи да се биде љубопитен, да се истражува, да се чита и пишува и да се создава ново знаење. На последната научна средба во средата, со Петар Поповски, професор на Универзитетот во Алборг, Данска, визитинг-професор на Универзитетот во Бремен и експерт за безжични комуникации, се дискутираше на тема научни комуникации и процеси. Ова се неговите сумирани размислувања и ставови на темата (со бонус-трака „5Г“).

НА КАНТАР СО РОЗИТА ДИМОВА: Ех да имам ко што немам

(антрополошко видување на кризата со КОВИД-19)

Најпрвин во најголемите колички во маркетите полневме брашно, зејтин, грав, леќа, шпагети, прашок за перење... Додека намирниците останаа да фаќаат прашина по дома, сфативме дека душичката ни плаче за манго, протеинско јогуртче и чипс, па почнавме да си ги купуваме сите луксусчиња по кои копнеевме во оној период кога пред супермаркетите почнаа да се прават редови како да нема утре (за пазарување). Бидејќи не можевме парите да ги трошиме по кафеани и кафулиња, веднаш ги пренаменивме за алое вера кое читавме дека го зајакнува имунитетот за можната борба со коронавирусот, за сапуни специјално создадени да не ни ја сушат кожата ни по стотото миење на рацете во денот и за понекој украс за по дома. А во суштина, едвај чекавме да се отворат трговските центри за да можеме да си купиме нов пар чевли кои може и никогаш немаше да ги облечеме, но барем ќе се почувствувавме сигурни дека работите се враќаат во нормала.

НА КАНТАР СО АНАСТАС ВАНГЕЛИ: Кина и КОВИД-19 - глобална политичка перспектива

Околу планетата Трисоларис кружат три сонца. На неа нема предвидлив тек на денот и ноќта, на годините и месеците, на годишните времиња. Понекогаш денот може да трае со недели, а следниот да заврши додека да трепнеш. Исто како и ноќта. Одеднаш може да стегне поларна зима, па да пукне пеколно лето. Нејзината цивилизација живее секојдневно справувајќи се со непредвидливото. Ова била првата асоцијација што му се јавила на Анастас Вангели во деновите кога сите сфаќавме дека соочувањето со кризата што почна да ја предизвикува коронавирусот всушност значи да ѝ се гледа в очи на непредвидливоста и да не може да се види каков ќе ни биде понатаму животот.

НА КАНТАР СО ДРАГАН ТЕВДОВСКИ: Сите за државата, државата за сите

Иако во добрите (нормалните) времиња постојано се зборува дека приватниот сектор е добар, ефикасен и продуктивен, а дека јавниот сектор е лош, неефикасен и паразит, големите кризи секогаш ја враќаат важноста на државата. 

Во средата, која стана редовен термин за средба на отворени умови кои разговараат на различни актуелни научни теми, гостин беше професорот Драган Тевдовски, експерт за финансии и поранешен прв човек на Министерството за финансии, кој зборуваше и одговараше на прашања поврзани со стратегиите што државите ги преземаат за справување со кризата предизвикана од коронавирусот и како тие ќе се одразат врз развојот на општеството во светот.

НА КАНТАР СО АЛЕКСАНДАР СТОЈКОВ: Овој пат кризата е навистина поинаква

(Насловот е инспириран од книгата „Овој пат е поинаку“ („This Time is Different“) на Кармен Рајнхарт и Кенет Рогоф)

Справувајќи се со здравствените последици од КОВИД-19, на почетокот ги занемаривме економските. Социјалното дистанцирање и карантинот се успешни во ублажување на пандемијата, но имаат висока економска цена. Во средата (15.04.2020 г.), Александар Стојков, професор по економија на Правниот факултет „Јустинијан Први“ во Скопје во онлајн-дискусија одговараше на прашања поврзани со економијата во време на коронавирусот. Во продолжение можете да најдете одговори на прашањата: кои се економските импликации на КОВИД-19, какви се мерките што (можат да) се преземаат за ублажување на последиците и има ли предвидувања за тоа што нè чека и на личен, и на колективен финансиски план.

#НаукаЗаДеца

Во време кога никој не знае со сигурност како да се справи со коронавирусот, добро е да си ги бираме битките и да се обидеме да дадеме придонес онаму каде што сме најсилни. Јас не знам дали е неопходно да се носи маска, не знам дали моменталните мерки се претерани или не, но знам дека на сите овие прашања науката кога-тогаш ќе даде одговор. Додека дојде тој момент, ќе го правам она што најдобро го знам -- ќе споделувам наука со луѓе кои прифаќаат неизвесност и нови перспективи. А кои луѓе најдобро го прават тоа? Па нормално, децата.